Auteur Dirk Willaert (47) heeft geen schopjes, schelpjes of vormpjes mee als hij ons meeneemt naar de laatst overgebleven zandduin van Destelbergen en Heusden. Wel een boeiend verhaal over een stukje onbekend landschappelijk erfgoed in Destelbergen!
Van hieruit werd handel gedreven met de wijde omgeving
Wist je dat ‘Destelbergen’ eigenlijk tweemaal ‘bergen’ betekent? Destel komt van ‘Thesle’, geëvolueerd naar Dessle en is Germaans voor bergen. Het tweede deel ‘bergen’ kwam er in de dertiende eeuw bij, zegt Dirk Willaert. We ontmoeten de auteur van historische fictieboeken boven op de Zandberg, de laatst overgebleven stuifduin van Destelbergen en Heusden. Ooit bestond de hele regio uit de ene duinheuvel na de andere. Een groepje spelende kinderen amuseert zich kostelijk met hun hond in het zand.
Na de laatste ijstijd, zo’n 10.000 jaar geleden, waaide het zand uit de zandbanken van de Schelde zo op dat deze stuifduinen ontstonden. Deze zandheuvels hebben mee de loop van de Schelde en de Leie bepaald.
In Heusden en Destelbergen rest enkel nog deze duin. Alle andere duinen zijn door toedoen van de mens afgegraven tot op grondniveau. Dat gebeurde zelfs al in de Romeinse tijd om gronden vrij te maken voor de landbouw. Het zand is niet vruchtbaar genoeg om er gewassen op te telen. Enkel De Kollebloem in Heusden en de Zandberg bleven uiteindelijk over. De Zandberg is het best bewaard. Dit is de enige plek die aantoont hoe Heusden en Destelbergen er vroeger uitzagen. Het afgegraven zand werd onder andere gebruikt om de moerassen rond Gent te dempen.
De genivelleerde zandheuvels blijven dus verder bestaan in de gemeentenaam.
Bovenop de zandheuvels hielden de Keltische stammen hun voeten droog
De Schelde is pas in 1870 recht getrokken. Voordien meanderde de rivier heel sterk en stroomde ze ook veel dieper in Destelbergen dan nu het geval is. Destelbergen was een moerassig gebied, behalve op de zandduinen. Bovenop deze zandheuvels hielden de Keltische stammen hun voeten droog.
In de jaren tachtig van de twintigste eeuw zocht de Universiteit Gent via luchtfotografie naar grafcirkels. Dat zijn geïsoleerde grafheuvels uit de Oudheid die enkel nog door een lichte verkleuring in het landschap waarneembaar zijn. Hier in de buurt werden ook grafcirkels ontdekt. Dat toont aan dat hier lang mensen hebben gewoond. Je kan grafheuvels zien als een eigendomsclaim. Je woont dichtbij de plek waar je je eigen mensen begraaft.
Er is nog een reden om aan te nemen dat hier mensen hebben gewoond. In 1833 werd hier vlakbij een bronzen kokerbijl gevonden. In 1977 werd aan de andere kant van de Zandberg een gietmal gevonden. Op het eerste zicht zijn dat twee los van elkaar staande vondsten. Ze zijn beide helaas verloren gegaan, maar er bestaan wel nauwkeurige tekeningen van. We weten ook hoe groot beide voorwerpen waren. Dirk maakte van beide objecten een 3D-voorstelling. Wat bleek? De mal en de kokerbijl passen perfect in elkaar!
De mal en de kokerbijl behoorden dus tot dezelfde stam die hier op de zandduinen van Heusden woonde. Er was binnen die stam waarschijnlijk een bronsgieter actief. Een mal met dezelfde onzuiverheden in de legering werd trouwens ook terug gevonden in Overmere. Dat toont aan dat de stammen handel dreven via de Schelde. Meer zelfs, om brons te maken heb je tin en koper nodig. In die tijd kwam tin voornamelijk uit Engeland en koper uit Cyprus.
Handel met overzeese gebieden
Onze Kust zag er toen helemaal anders uit. Je kan het vergelijken met de Waddeneilanden van nu. De Schelde maakte toen nog geen rechtstreekse verbinding met de zee. De Schelde mondde uit in de Maas, die samen met de Rijn in een grote delta de zee bereikte. Via die delta werd intensief handel gevoerd met Engeland.
Spelende kinderen
We zien spelende kinderen, wandelaars met hun hond… De Zandberg wordt intensief gebruikt. In 1994 werd de Zandberg een beschermd landschap. Dat betekent dat er niet mag op gebouwd worden, recreatie is wel mogelijk. Die bescherming kwam er niet enkel door de erfgoedwaarde van de duin. Het had ook te maken met de aanwezigheid van bijzondere en zeldzame flora. Het zou goed zijn een stukje van de Zandberg af te sluiten zodat de natuur zich er weer kan herstellen.
We staan hier nu 13 meter boven de zeespiegel. Dat is niet het oorspronkelijke niveau. Vroeger lag de top zeker drie meter hoger. Door menselijke factoren en de weersomstandigheden is de heuvel ‘gezakt’. De archeologische diensten achten de kans bijzonder klein dat hier of in de buurt nog iets van archeologische waarde wordt gevonden. Het meeste is, zoals gezegd, afgegraven. Nu is de berg eerder een kale knikker, maar vroeger stond het hier vol bomen die goed gedijen op zure grond. Het bos was eigendom van de cisterciënzerinnenabdij van Nieuwen Bosch in Heusden. De abdij werd in 1578 door de Beeldenstormers vernield.
Ontdek (en bestel) hier alle boeken van Uitgeverij Gandaboeken.
© Marijn Follebout