Mels dialect

ERFGOEDPORTRET

Naam: Lieven Vergaerde

Woonplaats: Melle

Passie: dialect van Melle

Soort immaterieel erfgoed: vertellen en taalgebruik

Toekomstdroom: ‘Dat dialecten blijven gesproken worden. En ook kinderen enkele Melse woorden blijven gebruiken.’


WAT BEZIELT LIEVEN?

Wie ben je?

Ik ben Lieven Vergaerde, geboren in Gent in 1966. Ik woon al mijn hele leven in Melle, op ‘den Dries’.* Van opleiding ben ik onderwijzer. Ik geef les in het College van Melle, in het zesde leerjaar. Ook ben ik 29 jaar bij de vrijwillige brandweer in Melle geweest en ben ik lid van de Confrérie van de Roze Olifant. Samen met het wijkcomité Melle Dries organiseer ik elk jaar een driedaagse wijkkermis in augustus.

Je bent geboren en getogen in Melle. Spreek je dan het ‘Mels’ dialect?

Ja, ik groeide erin op. Mijn moeder is 91 jaar, is in Melle geboren en heeft hier altijd gewoond. Ze ging hier naar school en werkte in Melle. We spraken thuis dus het Mels dialect. Ook met de vrienden spraken we altijd Mels, als kind, op school. Dat was toen normaal. Mijn moeder spreekt nu nog echt Mels. Zelf spreek ik nu eerder een verbasterde vorm.

Hoe komt dat denk je?

Ja hoe? Doorheen je leven pas je je aan. Bij mij zijn er bv. Gentse klanken in mijn taal geslopen doordat ik in Ledeberg, Oostakker en Gent naar school geweest ben. Je hoort die klanken en neemt ze automatisch over. Bij Mellenaren die de gemeente niet verlaten voor school of werk, zoals mijn moeder, hoor je dat minder tot niet.

Wat kenmerkt het Mels dialect?

Melle ligt tussen de gemeentes Destelbergen (deelgemeente Heusden), Wetteren, Oosterzele, Merelbeke, Gentbrugge/Ledeberg. Het verschil met die buurgemeentes zit vooral in enkele klanken als bv. de ‘è’. Die klinkt ‘vuil’ in het Mels, maar wordt doffer, lichter uitgesproken, dan bv in Merelbeke. Met Destelbergen hoor ik zelf eigenlijk weinig verschil. Maar Wetters, Oosterzeels, dat klinkt echt anders. Bv. het cijfer 12, in Oosterzele is dat twaolve, in Melle is dat twoalf, iets lichter. De letter ‘r’ in het Mels, die neigt dan weer naar het Gents. En ga je naar Gentbrugge/Ledeberg dan hoor je Gents. Het verandert snel op enkele kilometers, maar het zit in kleine nuances die voor een buitenstaander moeilijk te horen zijn. Ook zijn er enkele specifieke Melse dialectwoorden.

Welke Melse dialectwoorden zijn er zo?

Een aantal voorbeelden: bv. een snotzak, dat is een stout klein kind. Een tsjiepmuile, een schreeuwer, een neute. Dat wordt in het Gents ook gezegd, maar de ‘tsj’ is zachter uitgesproken in Melle. Ne rijke smatszak is iemand die veel geld heeft en er ook mee te koop loopt. Een comeere is een roddelaarster. Een plankier koarter is een slechte kaarter; toaten zijn aardappelen; snuitdoek is een doek die je over je schouders draagt; fluitenier is een wesp. Ik moet naar de koer betekent dat je naar het toilet moet. En een achterwoarserige is een vroedvrouw.

Heb je een favoriet woord?

Een ronkaard, dat vind ik een mooi woord. Het betekent meikever. En ook een cagoule, een bivakmuts (nvdr is een Frans woord, wordt ook in het Gents gebruikt en betekent ‘kap’)

Ligt het Mels dialect je als leerkracht nauw aan het hart?

Ik vind het fantastisch dat er verschillende dialecten bestaan en vind het belangrijk dat ze niet verloren gaan ja. Zelf voel ik me niet beroerd om dialect te spreken. Ik kán zelfs geen perfect Algemeen Nederlands (lacht). Met mijn eigen kinderen spreek ik altijd dialect, én ook op school durf ik er al eens een dialectwoord tussen te gooien. Daar moeten de leerlingen dan mee lachen. Jaarlijks breng ik de dialecten algemeen ter sprake in mijn lessen. Maar het Mels dialect overbrengen, dat ligt moeilijk, want de helft van mijn leerlingen zijn internen, uit Wallonië. Een dorpsschool leent zich daar meer toe.

Uit je verhaal maak ik op dat het Mels dialect onder druk staat. Klopt dat?

Jammer genoeg verdwijnt het ongelooflijk snel ja. 70 -80 jaar geleden sprak iedereen hier Mels. Nu hoor je het enkel nog bij de 50+-ers, die het via hun ouders meekregen, en oudere generaties. Het lijkt me een logische evolutie, o.a. door de verstedelijking van Melle en het aantal nieuwe inwoners de voorbije decennia. De jongere generatie krijgt nog weinig dialect mee. Ze spreken een gekuist dialect of verwaterd AN. Ik vrees dus dat het Mels als gesproken dialect verloren zal gaan. Misschien zijn er een aantal woorden die blijven.

Heb je een toekomstdroom?

Ik hoop, ondanks dit eerder doemscenario voor het Mels dialect, dat dialecten algemeen nog actief gesproken blijven worden. Het zou mijns inziens een enorme taalverarming zijn als dit verdwijnt. En ik hoop dat Mellenaren toch af en toe iets in het dialect tegen hun kinderen vertellen zodat ook de lokale woorden niet op de schop gaan.


Meer info

*Wijk Dries is een wijk in Melle, met o.a. de Kruisstraat, Driesstraat.